Bevallen met Virtual Reality en de ontwikkeling van BirthVR

Bron: Nederland Tijdschrift Obstetrie en Gynaecologie. Virtual Reality (VR) is een virtuele werkelijkheid die ontstaat door een computer gegenereerd beeld. Onderzoek heeft aangetoond dat VR effectief is in het reduceren van angst, acute pijn en chronische pijn en wordt in toenemende mate gebruikt in de gezondheidszorg. VR is een veelbelovende methode om angst- en baringspijn te voorkomen en te behandelen en zodoende het aantal verzoeken tot medicamenteuze pijnstilling te reduceren. VR biedt verschillende voordelen ten opzichte van traditionele pijnstilling. De VIREL-studie, een kwalitatief onderzoek naar het gebruik van VR tijdens de bevalling toonde een afname van respectievelijk 1.8 en 1.3 op een NRS schaal van 0-10 na het gebruik van een meditatie VR app en een game VR app. Het gebruik van VR tijdens de bevalling werd als zeer prettig ervaren en 96% zou opnieuw kiezen voor VR. De resultaten van dit onderzoek zijn gebruikt om BirthVR te ontwikkelingen. BirthVR is de 1e softwareapplicatie voor zwangeren waarin meditatie, ontspannings- en ademhalingsoefeningen tijdens de zwangerschap en bevalling worden aangeboden.  Meer onderzoek is noodzakelijk om het effect van BirthVR in de geboortezorg te evalueren.

Jaarlijks bevallen er ongeveer 160.000 vrouwen in Nederland. In 2020 ontving volgens Perined cijfers 23% van de vrouwen epidurale analgesie tijdens de bevalling en was in 28.3% een pijnstillingsverzoek de reden van overdracht van 1e naar 2e lijn. Dat leidt tot vele verwijzingen tijdens de bevalling, met verminderde tevredenheid en hogere kosten.
Virtual Reality (VR) is een techniek waarbij gebruik wordt gemaakt van een computer gegenereerd beeld waardoor een virtuele wereld ontstaat. VR is effectief in het reduceren van angst en pijn. De inzet van VR als alternatieve methode van pijnbestrijding in de verloskunde heeft binnen onze studiegroep geresulteerd in de ontwikkeling van BirthVR.

Virtual Reality

Virtual reality (VR) is een opkomende technologie binnen de gezondheidszorg en maakt gebruikt van het principe van afleiding.1 Eerder onderzoek toonde aan dat VR effectief is in het reduceren van angst, acute pijn en chronische pijn.2,3
Het principe van pijnonderdrukking door afleiding is gebaseerd op twee theorieën, de Gate Control Theorie (poorttheorie) en de beperkte capaciteit van aandacht. Het basisprincipe hierbij is dat de aandacht wordt weggenomen van de onaangename stimuli en de aandacht in plaats daarvan uitgaat naar meer aangename stimuli.4,5 Door de aandacht te verleggen tijdens de bevalling van de pijnlijke contracties naar andere zintuiglijke prikkels, wordt de pijnbeleving vermindert. Je zorgt op deze manier voor afleiding van de pijn.

VR is een veelbelovende methode om angst- en baringspijn te voorkomen en behandelen, en zodoende het aantal verzoeken tot medicamenteuze pijnstilling te reduceren. VR als eHealth-applicatie biedt verschillende voordelen ten opzichte van traditionele pijnstilling.

Ten eerste, sluit het gebruik van VR goed aan bij hedendaagse uitdagingen in de zorg om het gebruik van medicamenteuze pijnstilling te verminderen. De huidige vormen van pijnstilling hebben een verhoogd risico op maternale bijwerkingen en doen een groeiend beroep op de beschikbare capaciteit voor acute geboortezorg in de Nederlandse ziekenhuizen. Rekening houdend met de veiligheid en mogelijke nadelige effecten van de huidige medicamenteuze pijnstilling tijdens de bevalling, is er de behoefte om alternatieve non-medicamenteuze methoden voor pijnstilling zoals VR tijdens de bevalling te onderzoeken.

Ten tweede, kan VR onder eigen regie door de patiënt worden toegepast. Een patiënt kan zelf het moment en de ‘dosering’ van deze methode van non-medicamenteuze pijnstilling bepalen. Het gevoel van autonomie en regie zal resulteren in een hogere tevredenheid ten aanzien van de beleving van de bevalling.
Ten derde, als digitale zorgapplicatie kan VR de Juiste Zorg op de Juiste Plek geven. Het is mogelijk om gebruik te maken van VR in het ziekenhuis, maar ook in de thuissituatie. Ook kan VR, na het volgen van een training, door iedere zorgprofessional worden aangeboden.
In potentie heeft VR dus vele voordelen. Een randomised clinical trial (RCT) in 2017 liet in een groep van 60 vrouwen een significante pijnreductie zien in de VR-groep in vergelijking met de standaard groep tijdens de bevalling.6 De VRAIL-pilot studie (n=27) in 2019 toont dat VR gebruik tijdens de bevalling resulteert in een significante daling in zowel pijn alsook angst.7 Behoudens deze kleine studies is weinig bekend over het gebruik van VR tijdens de baring partu. Dit heeft geresulteerd in de opzet van een aantal onderzoeken in het Zuyderland MC en de ontwikkeling van BirthVR.

Onderzoek

De VIrtual Reality Experience during Labour (VIREL) studie is het eerste kwalitatief uitgevoerde onderzoek waarin het gebruik van VR tijdens de bevalling werd onderzocht. In de VIREL-studie is de tevredenheid en ervaring ten aanzien van het gebruik van VR, de voorkeur voor het type VR en het effect op pijn onderzocht. In dit kwalitatieve onderzoek werden pijnscores pre- en post VR interventie (NRS-score van 0 tot 10) geregistreerd, werd na de VR- interventie een korte vragenlijst ingevuld en binnen een week postpartum werd een diepte-interview met semigestructureerd vragenlijsten afgenomen. Alle vrouwen kregen tijdens het onderzoek twee verschillende VR apps te zien; respectievelijk een meditatie app en een interactieve game. In het onderzoek werden 24 vrouwen geïncludeerd zwanger van een eenling, in hoofdligging met een geplande inleiding waarvan 14 nullipara en 10 multipara. Zodra een patiënte in partu werd verklaard, gedefinieerd als een verstreken cervix, minimaal 2-3 cm ontsluiting en regelmatige contracties, werd de 1e VR interventie gedurende 10 min. aangeboden. Gemiddeld 45-60 min na de 1e VR interventie werd de andere VR app aangeboden en de voor- en na pijnscore gemeten. Nadien had de vrouw zelf de keuze om extra perioden VR te gebruiken tijdens de baring. Er werd een diepte-interview gehouden met de deelneemsters vijf dagen postpartum. Na 12 diepte-interviews werd saturatie bereikt op de verschillende thema’s.

Er werd een afname van pijn gezien op de NRS-score van 1.8 na gebruik van de meditatie app en 1.3 na gebruik van de interactieve game. In de interviews rapporteerden vrouwen minder pijnbeleving, meer ontspanning en 71% (n=17) had een voorkeur voor de meditatie VR app. De verschillende natuurbeelden en daarnaast continue stembegeleiding werd door deze vrouwen als zeer prettig ervaren. 96% (n=23) van de vrouwen zou opnieuw in een volgende bevalling VR willen gebruiken. Dit is vergelijkbaar met een recente publicatie waarbij een tevredenheid van 87.7 op een schaal van 0-100 werd gerapporteerd en 95% van de vrouwen opnieuw voor VR zou kiezen tijdens de bevalling.8 Alle vrouwen (n=24) rapporteerden daarentegen dat de gebruikte VR apps niet gericht waren op zwangerschap en bevallen. Uit de interviews en vragenlijsten kwamen specifieke voorkeuren en wensen naar voren die vrouwen graag zouden willen zien in een app. Deze studie heeft laten zien dat VR in de verloskunde een veelbelovende techniek is om bevallingspijn te verminderen, dat het haalbaar is om VR te gebruiken tijdens de bevalling en dat vrouwen een hoge mate van tevredenheid rapporteren. Met de informatie uit dit kwalitatief onderzoek zijn we gestart met de ontwikkeling van BirthVR.

BirthVR

BirthVR is een VR applicatie met mediatie, ontspannings- en ademhalingsoefeningen die tijdens de zwangerschap en bevalling gebruikt kan worden.
BirthVR bestaat uit twee delen; enerzijds “ik ben zwanger” en anderzijds “ik ga bevallen”.
In de module “ik ben zwanger” hebben zwangeren de keuze uit verschillende meditaties en ademhalingsoefeningen die specifiek zijn ontwikkeld voor de zwangerschap. Onderzoek laat zien dat langdurig en herhaaldelijk mediteren ervoor zorgt dat cortisolwaarden in je lichaam dalen, je sneller kunt ontspannen, je minder angst ervaart en je beter kunt focussen op bijvoorbeeld je ademhaling.9 Daarnaast is het toepassen van ademhalingsoefeningen tijdens de bevalling een effectieve methode om pijn te reduceren en angst te verminderen.10 Met behulp van deze verschillende typen oefeningen kunnen zwangeren al in de zwangerschap mediteren en oefenen met hun ademhaling.

Het onderdeel “ik ga bevallen” bestaat uit drie modules. Deze verschillende modules zijn afgestemd op de verschillende fases van de bevalling. In elke fase is er een andere behoefte ten aanzien van ademhaling en stembegeleiding. Er bestaat tevens de mogelijkheid om je eigen omgeving te kiezen; strand, onderwater of een bergomgeving en de virtuele wereld zo op je eigen behoefte en wensen af te stemmen. Daarnaast is er een specifieke luchtbel animatie ontwikkeld, deze luchtbel visualiseert de ademhaling die de ademhalingsoefeningen ondersteunt.

Lopende onderzoeken en toekomst

In het Zuyderland MC wordt tevens de VIREV (VIrtual Reality; The effect on pain reduction during an External Version, a randomised controlled trial) trial uitgevoerd. In deze studie wordt het effect van VR op pijn en het succespercentage geslaagde uitwendige versies onderzocht.

Recent is de VIRLAR (Investigating the implementation of VIrtual Reality and the effect of virtual reality on Labour Analgesia Request in first line midwifery care), een pilot studie gestart in drie eerstelijns verloskundigenpraktijken. Het doel van deze prospectieve pilotstudie is het bestuderen van het effect van BirthVR op het verzoek tot medicamenteuze pijnbestrijding en het verwijspercentage naar de tweede lijn bij laag-risico zwangeren. Tevens zal het effect op tevredenheid van de bevalling en de tevredenheid van de obstetrische zorgverlener worden onderzocht. Middels focus groepen zal de implementatie van BirthVR in de geboortezorg worden geëvalueerd. Tevens is er vanuit de Koninklijke Nederlandse Organisatie van Verloskundigen (KNOV) met subsidie van ZONMW een pilot gestart in 10 verloskundigen praktijken met de focus op implementatie van VR.

De ontwikkeling van BirthVR staat niet stil. Op basis van de de feedback van zowel zorgverleners alsook patiënten zal BirthVR worden aangepast en zullen meerdere taalopties en stemopties worden toegevoegd. Daarnaast zal een mobiele applicatie worden ontwikkeld die zich specifiek richt op de zwangerschap en individueel gebruik voor de zwangere thuis.

Samenvattend, is BirthVR de 1e softwareapplicatie voor zwangeren. Met de inzet van BirthVR behoudt de vrouw haar eigen regie ten aanzien van het gebruik van pijnstilling en wordt zij continu ondersteund tijdens haar bevalling. De inzet van VR tijdens de bevalling heeft de potentie om pijn tijdens de bevalling te verminderen. De vraag naar medicamenteuze pijnstilling kan verlaagd worden, waardoor eventuele bijwerkingen voorkomen kunnen worden en indirect de zorgkosten dalen, mogelijk een sneller herstel en een hogere patiënttevredenheid. Echter grootschalig onderzoek zal meer evidence en resultaten moeten leveren alvorens we definitief deze conclusies mogen trekken.

Referenties

1.     Indovina P, Barone D, Gallo L, Chirico A, De Pietro G, Giordano A. Virtual Reality as a Distraction Intervention to Relieve Pain and Distress During Medical Procedures: A Comprehensive Literature Review. Clin J Pain. 2018;34(9):858-77.

2.     Botella C, Palacios, AG, Banos R, Quero S, Breton-Lopez J. Virtual reality in the treatment of pain. Journal of CyberTherapy and Rehabilitation. 2008;1:93-100

3.     Mallari B, Spaeth EK, Goh H, Boyd BS. Virtual reality as an analgesic for acute and chronic pain in adults: a systematic review and meta-analysis. J Pain Res. 2019;12: p. 2053-2085.

4.     McCaul KD, Malott JM. Distraction and coping with pain. Psychol Bull. 1984;95(3):516-33.

5.     Katz J, Rosenbloom BN. The golden anniversary of Melzack and Wall’s gate control theory of pain: Celebrating 50 years of pain research and management. Pain Res Manag. 2015;20(6):285-6.

6.     Intan Gumilang Pratiw, Farid Husin, Ahmad Rizal Ganiem, Hadi Susiarno, Achmad Arifin, Firman Wirahkusuma. The Effect of Virtual Reality on Pain in Primiparity Women. International Journal of Nursing and Health Science. 2017; 4:46-50.

7.     Frey DP, Bauer ME, Bell CL, Low LK, Hassett AL, Cassidy RB, et al. Virtual Reality Analgesia in Labor: The VRAIL Pilot Study-A Preliminary Randomized Controlled Trial Suggesting Benefit of Immersive Virtual Reality Analgesia in Unmedicated Laboring Women. Anesth Analg. 2019;128(6):e93-e6.

8.     Carus, E.G., Albayrak, N., Bildirici, H.M. et al. Immersive virtual reality on childbirth experience for women: a randomized controlled trial. BMC Pregnancy and Childbirth 22. 2022; 354. https://doi.org/10.1186/s12884-022-04598-y

9.     Marzouk T. Effectiveness of Breathing Exercise on Reducing Pain Perception and State Anxiety among Primi Parturients. OSR Journal of Nursing and Health Science (IOSR-JNHS). 2019; 8(2): 2320–1959.

10.  Zeidan F. Mindfulness meditation–based pain relief: a mechanistic account. Ann N Y Acad Sci. 2016; 1373(1): 114–127. doi:10.1111/nyas.13153

Download PDF

Nederlands Tijdschrift voor Obstetrie & Gynaecologie vol. 135, juni 2022 www.ntog.nl