Minder pijn bij de bevalling

WijLimburg. Ieder jaar bevallen in Nederland meer dan 160.000 vrouwen. De pijn die ze daarbij ervaren is intens. In 2018 ontving 42,8 % van de vrouwen daarom een ruggenprik of een morfine-achtig middel tijdens de bevalling, met het risico op bijwerkingen voor moeder en kind. Dat kan en moet anders, vinden Martine Wassen en Anne-Claire Musters van Zuyderland MC. Met BirthVR bieden ze een veelbelovend alternatief.

BirthVR is een nieuwe innovatieve ontwikkeling op het gebied van pijnbestrijding tijdens de bevalling. Het is een VR (Virtual Reality)-bril met bijbehorende app die vrouwen tijdens de zwangerschap ondersteunt en in alle fases van de bevalling helpt om te ontspannen en minder pijn te voelen. Zo worden angst en pijn tijdens de bevalling zónder medicijnen verminderd. Een groot voordeel gezien de nadelen die pijnbestrijding met medicijnen heeft.

De nadelen van pijnstilling

“De afgelopen 15 jaar is het verzoek tot pijnstilling bij de bevalling bijna verdrievoudigd”, vertelt Martine Wassen. “Het is een belangrijk item, iets wat iedere zwangere treft. Het is belangrijk dat we daar serieus mee omgaan.” Wassen is gynaecoloog, hoofdonderzoeker en opleider obstetrie en gynaecologie bij Zuyderland MC. Al tijdens haar opleiding tot gynaecoloog start ze een onderzoek naar pijnstilling tijdens de bevalling. In 2014 promoveert ze op het effect van de ruggenprik op de uitkomst van de bevalling.

Samen met Anne-Claire Musters, arts-assistent gynaecologie en obstetrie, werkt ze sinds enkele jaren aan een alternatief. Waarom dat zo belangrijk is? “Zodra je met medicatie begint, komt er meer bij kijken dan alleen het pijnstillende effect”, antwoordt Musters. “Bijwerkingen die heel normaal zijn, maar wel effect hebben op het beloop van de bevalling en de periode daarna. Een moeder kan bijvoorbeeld koorts krijgen, die de arts behandelt met antibiotica. Dan moeten moeder en kind worden opgenomen.”

Veel vrouwen beginnen hun bevalling onder begeleiding van de verloskundige, thuis of in het ziekenhuis. Is er tijdens de bevalling behoefte aan pijnstilling? Dan worden ze altijd overgedragen aan het ziekenhuis, ook als hun bevalling verder zonder complicaties verloopt. Daarmee is pijnbestrijding de meest voorkomende reden waarom vrouwen tijdens hun bevalling van de 1e naar de 2e lijn worden overgedragen.

Zelf de regie in handen

Maar ondanks het toenemende gebruik van pijnstilling tijdens de bevalling, kijken veel vrouwen ontevreden op hun bevalling terug. Een heel belangrijke factor daarin is autonomie, aldus Wassen. “Als vrouw wil je de regie houden en kunnen meebeslissen over pijnstilling. Bij een ruggenprik lukt dat niet altijd. Soms geven vrouwen te laat aan dat ze de pijn niet meer verdragen, soms gaat een bevalling te snel of moeten ze wachten op de anesthesist. Met BirthVR heb je die problemen niet. Vrouwen bepalen zelf wanneer ze de bril opzetten en hoe lang.”

De app met VR-bril werkt door middel van afleiding. Met VR stappen vrouwen direct in een andere wereld. Een natuurlijke omgeving die afleidt van de pijn en ontspannen werkt. Wassen: “VR wordt wordt al op heel veel plekken in de gezondheidszorg gebruikt. Het is een bewezen effectieve methode om angst en pijn te verminderen.”

“Door de afleiding en ontspanning worden er namelijk minder pijnprikkels naar de hersenen gestuurd. De pijn is niet weg, maar je voelt hem minder sterk. Je wordt rustiger.”Martine Wassen
Gynaecoloog en hoofdonderzoeker                                        

Bewezen effectief

BirthVR bestaat uit twee onderdelen. In het menu kunnen vrouwen kiezen tussen ‘ik ben zwanger’ of ‘ik ga bevallen’. In het onderdeel ‘ik ben zwanger’ zijn verschillende meditatie- en ademhalingsoefeningen opgenomen, speciaal ontwikkeld voor zwangere vrouwen. Wassen: “Uit wetenschappelijk onderzoek blijkt het effect van meditatie indrukwekkend. Door meditatie groeien de delen in het brein die te maken hebben met geluk en positiviteit. De delen die verbonden zijn met stress en onrust worden juist kleiner.”

Die vooruitgang kun je zelf in het brein creëren, maar het vergt wel oefening.“We denken dat die voorbereiding het gebruik van BirthVR tijdens de bevalling nog effectiever maakt”, zegt Wassen. “Zo komen vrouwen ook tijdens de bevalling sneller tot rust.”

“Door de meditatie- en ademhalingsoefeningen al tijdens de zwangerschap regelmatig te doen, nemen focus en concentratie toe.”
Anne-Claire Musters
Gynaecoloog in opleiding en onderzoeker

Speciaal voor de bevallende vrouw

Die rust is essentieel. “We weten dat ontspanning de ontsluiting bevordert. Hoe meer ontspannen een vrouw is, des te vlotter de bevalling verloopt. BirthVR werkt daarbij als een soort coach. De app geeft je het vertrouwen dat je je weeën aankunt. Dat voelt als steun, wat ook weer een positief effect heeft op de uitkomst van de bevalling. Het is een mix van verschillende elementen die bewezen effectief zijn. Bovendien blijft het effect hangen, ook als de VR-bril wordt afgezet.”

Ook in de beleving die de app biedt, is BirthVR speciaal gericht op de bevallende vrouw. Beeld en geluid zijn gekozen op basis van de feedback die vrouwen tijdens en na hun bevalling gaven. “We hebben de app in samenwerking met patiënten ontwikkeld. Het type beleving verandert gedurende de bevalling, omdat ook de behoefte van vrouwen verandert”, legt Wassen uit. “Daardoor is BirthVR helemaal afgestemd op de verschillende fasen van de bevalling. Dat is een groot verschil met andere toepassingen.”

Minder pijn

De eerste onderzoeken wijzen uit dat de pijnscore door het gebruik van BirthVR gemiddeld met 2 punten daalt op een schaal van 0 (geen pijn) tot 10 (hevige pijn). Dat is een spectaculair resultaat. “In andere literatuur zie je vergelijkbare resultaten”, zegt Wassen. “Maar we hadden er voor deze groep niet op durven hopen. Een bevalling gaat gepaard met langdurige acute pijn. Dat maakt het een ingewikkeld proces.”

Alle vrouwen uit het eerste onderzoek die vaginaal bevielen, hebben BirthVR tot de laatste momenten van hun bevalling gebruikt. “Vrouwen geven aan dat ze de app echt heel fijn vonden. ‘Ik voelde veel minder weeën’, zei iemand. Een andere vrouw gaf aan dat ze achteraf hoorde dat er van alles om haar heen gebeurde in de verloskamer, maar dat ze daar niets van had gemerkt. Ook van partners horen we dat ze hun vrouw of vriendin zien ontspannen.”

Voor iedereen beschikbaar

Op dit moment werken Wassen en Musters aan een groot vervolgonderzoek om de eerste wetenschappelijke resultaten verder te onderbouwen. Dat is belangrijk, vinden de artsen. “We willen graag dat dit een duurzaam alternatief wordt voor elke bevallende vrouw”, legt Wassen uit. Want dat BirthVR voor iedere bevallende vrouw beschikbaar zou moeten zijn, staat voor Wassen en Musters vast.

“Het is zo’n laagdrempelige manier van pijnstilling. Het is snel gestart, snel gestopt en heeft geen enkel bijeffect”, zegt Musters. En het is altijd beschikbaar, of je nu thuis of in het ziekenhuis bevalt.” Ze verwacht dat een ruggenprik of medicatie daardoor in de toekomst minder vaak nodig is. Wassen: “Dat zou bijwerkingen en complicaties kunnen verminderen en kosten besparen. Dit is een innovatie die goed past in de verloskundige zorg van de toekomst.”